پرش به محتوا

خاصیت زنجبیل و دمنوش زنجبیل

دمنوش زنجبیل نوشیدنی گرمِ تند
نوشته شده در قسمت: نوشیدنی طبی سنتی، توسط سمیه آتشی
زَنجـِبیل یا زنجفیل یک گیاه خوراکی، ادویه و گیاه دارویی است. زنجبیل از گیاه زرد رنگ دارای رگه های بنفش بدست میآید. اگرچه معمولاً از زنجبیل بعنوان ریشه آن گیاه نام برده میشود ولی در اصلف قسمت مورد استفاده گیاه ساقه متورم شده زیرزمینی آن است که «ریزوم» نام دارد.

نام علمی: Zingiber officinale
طبیعت: زنجبیل دارای طبع گرم و خشک می‌باشد .
خواص زنجبیل:
زنجبیل دارای خاصیت ضد سرطانی می باشد. مخصوصاً در پیشگیری از سرطان روده بزرگ در انسان جلوگیری میکند.
زنجبیل محرک دستگاه گوارش است و نوشیدن دم نوش آن قبل از غذا باعث افزایش اشتها و بعد از غذا باعث هضم غذا می شود. زنجبیل با افزایش ترشح بزاق دهان و آنزیم های مجرای گوارشی، به هضم و جذب مواد غذایی کمک می کند.
زنجبیل خلط آور است و با بیرون راندن مخاط خلطی از ریه ها، به درمان آسم، برونشیت و دیگر مشکلات تنفسی کمک می کند.
دمنوش زنجبیل داروی بسیار مناسبی برای پیشگیری و درمان سرماخوردگی و گلودرد است.
همچنین دمنوش زنجبیل تقویت کننده معده است و به عنوان ضدنفخ نیز به کار می رود. برای از بین بردن عفونت های معده و روده از این دمنوش بعد استفاده کنید.
این دمنوش جهت درمان اسهال ناشی از مسمومیت غذایی نیز مفید است.
دمنوش زنجبیل ضد تهوع است.
این دمنوش برطرف کننده عطش و ادرارآور است.
موارد منع مصرف زنجبیل:
زنجبیل برای افرادی که دچار زخم معده می باشند توصیه نمی شود.
مصرف همزمان آن با مصرف داروهای ضد انعقاد که برای رقیق شدن خون استفاده می شود منع شده است.
اگر باردار هستید یا اینکه به نوزاد خود شیر می‌دهید جهت مصرف آن حتما با پزشک خود مشورت کنید.
طرز تهیه دمنوش زنجبیل:
یک قاشق غذا خوری پودر زنجبیل یا سه چهار برش از زنجبیل تازه را در یک قوری ریخته و یک لیوان بزرگ آب با دمای ۸۰ درجه سانتیگراد به آن اضافه کنید و اجازه دهید که به مدت ۱۵ دقیقه دم بکشد. در صورت تمایل می توانید از عسل یا خرما برای شیرین کردن آن استفاده کنید
منبع: www.wikidrink.info
==================

نام علمی :Zingiber officinal
خانواده: Zingiberaceae
نامهای دیگر: زنجفیل- شنگویر- جربیل- زنزبیل

گیاه شناسی:
زنجبیل گیاهیست چند ساله که برگهای آن شبیه سرنیزه و ظاهرش شبیه نی است. گلهای آن به رنگ سفید و سبز مایل به زرد و ریشه اصلی این گیاه از گره های موجود روی ساقه های ریشه دار بوجود میاید.
پراکنش عمومی:
این گیاه بومی هندوستان است، ولی در نقاط دیگری از جهان از جمله چین نیز وجود دارد. کشت این گیاه در نقاطی مانند جنوب شرق اسیا، امریکا، اقیانوسیه و آفریقا معمول است(1).
قسمت مورد استفاده:
از ریزومهای خشک‌شده که ضخیم، چوبی و کمی کشیده و پهن و به رنگ سفید متمایل به زرد استفاره می‌کنند که بو و طعم بسیار تند و مطبوعی دارد(2).

طبیعت زنجبیل:
تر و تازه آن در سیّم گرم و در اول خشک و خشک آن در دویّم خشک و با رطوبت فضلیه(3).

افعال و قوای زنجبیل در طب سنتی ایران:
تقویت کننده نیروی حافظه و هاضمه و معده و کبد است.
بازکننده انسدادهای کبدی و افزاینده میل جنسی است.
نفخ و بادهایی را که در دستگاه گوارش وجود دارد از بین می برد.
رطوبت های (بلغم) نامناسبی را که به جداره معده و روده ها چسبیده پاک می کند و با دفع این رطوبات باعث لینت مزاج هم می شود.
رطوبات غیر ضروری در مغز و حلق را که باعث ایجاد ضعف و اختلال در کار آنها می شود را خشک کرده و سردی اعصاب را از بین می برد.
همین طور از آن در درمان برخی انواع فلج و دفع کرم معده نیز استفاده می شده است.
در دستگاه اداراری نیز برای افرادی که دچار ادرار قطره قطره ناشی از سردی هستند مفید است و ضعف اندامهای دستگاه ادراری را برطرف می کند.
در برطرف کردن اسهالهایی که ناشی از فساد و خرابی غذا باشد توصیه شده است.
باعث از بین رفتن تشنگی کاذب ناشی از بلغم می شود (تشنگی کاذب زمانی است که فرد با خوردن آب خنک مجدد احساس تشنگی دارد).
این گیاه دارویی به عنوان مصلح (اصلاح کننده مضرات) بسیاری از مواد غذایی سرد و تر از جمله میوه ها و لبنیات مثل ماست شناخته شده و توصیه می شود.
برای کاهش درد و ورم مفاصل نیز که ناشی از سردی و تری باشد به کار می رود.
همچنین به دلیل مزاج گرمی که دارد و به دلیل دفع رطوبات اضافه و بلغم، ضعف و سستی ناشی از سرما و رطوبت را از بین برده و ایجاد انرژی می کند.

چون آن را نرم بکوبند و بپزند و بر آب گوشت بپاشند و بخورند جهت دفع اوجاع مفاصل و امراض بارده رطبه و اورام بارده نافع است(3).
مربای زنجبیل که به آن زنجبیل پرورده گویند، جهت تقویت باه و گرده و مثانه و هضم معده‌ی بارد و آخر تب بلغمی و سرد مزاجان را نافع است.برای رفع سموم حیوانی و تسکین تشنگی بلغمی نافع است(6).

شیوه های مصرف زنجبیل:
1-چای زنجبیل ،2- تنتور، 3-شربت
1-چای زنجبیل: یک قاشق چای‌خوری پودر زنجبیل و یا دو قاشق چای‌خوری زنجبیل رنده شده‌ی تازه را همراه آب‌جوش داخل قوری ریخته و به مدت پنج دقیقه آن را با حرارت ملایم دم کرده، و سپس آن را با عسل شیرین کرده و میل نمایید. هر چه چای زنجبیل بیشتربماند و دم بکشد، تندتر می‌شود(4).
2-تنتور: برای درست کردن تنتور می‌توان از الکل50 درجه استفاده کرد. یک قسمت زنجبیل رنده شده‌ را با سه قسمت الکل50 درجه مخلوط کنید و داخل یک شیشه تیره بریزید و به مدت 14 روز(چند بار در روز) آن را تکان دهید. بعد از این مدت ان را صاف کرده و در جای خشک و خنک نگهداری کنید(4).
اگر ازتنتور زنجبیل استفاده می‌کنید،10 قطره از آن را در یک لیوان آب گرم بریزید، و با عسل شیرین کنید و بنوشید(4).
3-شربت زنجبیل:
برای تهیه‌‌ی شربت زنجبیل ، یک قسمت زنجبیل رنده شده‌ را با سه قسمت عسل مخلوط کنید و داخل یک شیشه در بسته در یخچال نگهداری کنید و هر موقع خواستید، مصرف کنید(4).

کاربرد زنجبیل در پزشکی و طب نوین:
تاکنون مطالعات متعددی در زمینه اثرات ریشه زنجبیل مطالعات حیوانی و آزمایشگاهی صورت گرفته و موارد ذیل نتایج و گزارشات منتشر شده برخی از مطالعات معتبر می باشد:
ریشه زنجبیل دارای اثرات آنتی ترومبوتیک و آنتی اکسیدانی و تحریک کننده ترشحات بزاق و صفرا می باشد(5)
در تحقیقات زنجیبل به عنوان داروی ضد تهوع و استفراغ شناخته شده است. برای رفع تهوع های ناشی از بارداری، شیمی درمانی و بعد از عمل می‌توان استفاده کرد(12-5-13). همچنین استفراغ های ناشی از مسافرت با کشتی یا هواپیما یا اتومبیل پیش می‌اید،موثر است. اثرات این گیاه در درمان آرتروز مثبت اعلام شده است(12-11).
zingiberene و 6-gingerol مسئول خاصیت ضد زخم فعال را در زنجبیل دارد(10).
موادی که درزنجبیل خاصیت ضد زخم معده را کنترل می کنند عبارتند از:B-sesquiphellandrene ,B-bisabolene ,arcurcumene وshogaol (10).
این گیاه اثر ضد درد و التهاب دارد. زنجبیل خاصیت ضد درد را از طریق سرکوب بیوسنتز لکوترین بوسیله مهار کردن 5-lipoxygenase انجام می دهد.زنجبیل از طریق مهار سنتز ترومبوکسان و مهار چندین ژن درگیر در التهاب به عنوان ضد التهاب عمل می کند(5). این ژنها عبارتند از: ژنهایی که سایتوکنین را پشتیبانی می کنند, chemokines, آنزیم COX-2 (9-10).
همچنین زنجبیل اثر ضد پلاکتی را هم دارد. gingerol و مشتقاتش یک پتانسیل در مهار کردن پلاکت را دارند . ترکیب gingerol با مهار کردن اسید آرشیدونیک باعث واکنش آزاد کردن پلاکت شبیه آسپیرین می شود, احتمالاَبه دلیل اثر بر فعال کردن COX در پلاکت می باشد(9-10-12-13).
زنجبیل چندین ترکیب ضد میکروبی دارد. این ترکیبات ضد میکروبی در برابر Staphylocococcus aureus , Streptococcus pyogenes , S.pheumoniae , Haemophilus است(9-10).
زنجبیل ضد شیستوزوما فعال است. Gingerolبر ضد Bacillus subtilis و Escherichiaفعال است. روغن زنجبیل ترکیب ضد میکروبی بر علیه باکتریها گرم مثبت و گرم منفی و قارچها دارد. Shogaol و zingerone مهارکننده ی قوی Salmonella typhi , vibrio cholerae , Tricophyton violaceum ,Trichomonas vaginalis است. B-sesquiphellandrene فعالیت ضد رینوویروس دارد(10).
عصاره زنجبیل بصورت مستقیم و غیر مستقیم اثر آنتی اکسیدان دارد(9-10). تجویز خوراکی زنجبیل به میزان قابل توجهی سطح رادیکال آزاد را کاهش و افزایش فعالیت آزاد درون زا آنتی اکسیدان, سوپر اکسید و کاتالاز و اثر مقدار کمی ویتامین را دارد(10).
gingerol وshogaol جدا شده از زنجبیل اینوتروپیک مثبت در عضله قلب نشان داده است. به نظر می رسد اثر gingerol تحت فعالیت Sr Ca2+ -ATP ase است(10).
زنجبیل کمک به حفظ درجه حرارت بدن و مهار سروتونین ناشی از هیپوترمی می کند(13-10). علاوه بر این زنجبیل مبتنی بر یک وعده ی غذایی هیچ اثر قابل توجهی روی متابولیسم بدن نمی گذارد(10).
ترکیبات شیمیایی:
روغن فرار، آریل آلکانهایی از قبیل جینجیرول، شوگائول، جینیرو ‌دی‌ اول، نشاسته(1). کلسیم، منیزیم، فسفر، پتاسیم، ویتامین B6، ویتامینC.

موارد منع مصرف زنجبیل:
مصرف زیاد گیاه مزبور توسط مبتلایان به گرما‌زدگی، سنگهای صفراوی و افراد در معرض خطر خونریزی ممنوع می‌باشد(1 -5). مصرف زیاد آن برای افراد دارای زخم واضح امعاء و احشا (زخم مری و معده) مضر و ممنوع است.
منابع:

1)گیاه شناسی دارویی، احمد امامی ، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران 1387
2)متداولترین گیاهان دارویی سنتی ایرانی ، غلامرضا امین ، انتشارات دانشگاه تهران 1384
3) مخزن‌الدویه, محمد حسین عقیلی علوی خراسانی,تصحیح دکتر محمد رضا شمس اردکانی, روجا رحیمی و فاطمه فرجادمند, تهران, نشر اندیشه ظهور با همکاری دانشاه علوم پزشکی تهران,1389
4) گیاهان معجزه گر ، دکتر سهراب خوشبین ، نشر ثالث ، تهران 1384
5) Pdr for herbal medicine, 2000, pp: 339
6) حفظ الصحه ناصری ، محمد کاظم گیلانی ، تهران المعی ، 1387
7) گیاهان دارویی ، دکتر علی زرگری ، نشر دانشگاه تهران ، 1375
8)جزوه آبدست طبیب
9)دانشنامه طب اهل بیت علیهم السلام بر اساس طب‌الائمه آیت الله سید عبدالله شبر و احادیث مستند اهل بیت علیهم السلام، دکتر محمد رسول دریایی، تهران، پیام کتاب، 1388
10)Herbs and natural supplements, An Evidence- basal Guide, second Edition, Elsevier, Australia, 2007
U.S Department of Health and Human services, National Institutes of Health, 2010 (11
12) Alternative Medicine Review ,Volume 8, Number 3 ,2003
13 ) Faculty of Chemical & Natural Resources Engineering, University College of Engineering & Technology Malaysia, OCTOBER 2006
منبع: راضیه رضایی- کارشناس کشاورزی( گرایش باغبانی)
برگرفته از سایت تندرستان www.tandorostan.org

4 دیدگاه دربارهٔ «خاصیت زنجبیل و دمنوش زنجبیل»

  1. با سلام
    ایا مصرف دمنوش زنجبیل برای افرادی ک دارای کیست سینه هستند مفید است یا مضر؟
    دمنوش دارچین چطور؟

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *